HEESAHA BANAAN IYO HOWRAARTA ISLAAMKU KA YIRI.

Ugu horayntii hadaan iska daayo hadalo badan oo ay haboonayd in arar ahaan looga hormariyo howraarada ku saabsan heesaha iyo fanka,bal aan isku dayo inaan hadal yar oo hadyi iyo daliil u badan ku soo koobo halka ay higsadeen inta banaysay ee aan dhibaato u arkin heesaha iyo fanka.

Culimada aragta in heesaha iyo muusika aysan dhibaato ku dhex lahayn islaamka kuwooda hore iyo kuwooda dambaba waxay dhaheen heestu waa uun hadal caadi ah oo qaab suugaaneed loo dhigay waxaana banaan inta wax fiican ku saabsan ee hadal ah,waxaana reeban inta waxa xun kusaabsan ee fariin dambi ah gudbinaysa.

Waxyaalaha ay daliishadaana waxaa ka mid ah nusuus tiro badan oo aan isku dayi doono inaan qaar idinla wadaago.

Ugu horayn waxay daliishadaan axaadiis tiro badan oo wada saxiix ah waxaana ka mid ah:-

عن عائشة رضي الله عنها أنها قالت: “دخل رسول الله (ص) وعندي جاريتان تغنيان بغناء بغاث، فاضطجع على الفراش وحوّل وجهه، فدخل أبو بكر فانتهرني، وقال مزمار الشّيطان عند رسول الله (ص)؟ قأقبل عليه رسول الله (ص) فقال: دعهما يا ابا بكر ….” .

“Caa’isha waxaa laga wariyay inay tiri waxaa ii soo galay nabiga scw iyada oo ay ila joogaan laba gabdhood oo ii qaadaya heesihii laysu qaadi jiray dagaalkii bacaas-ee ansaar u dhaxeen jiray-rasuulka scw wuxuu ku seexday firaashka waana naga sii jeestay,abuu bakar baa soo galay iyadoo ay gabdhihii sidii u heesayaan,markaasuu abuu bakar i canaantay oo igu yiri:-maxay tahay codka sheydaan ee aad rasuulka agtiisa keentay?!!
Rasuulka scw ayaa soo jeestay oo yiri iska daa abuu bakaroow gabdhuhu ha heeseene ….”

“Riwaayado kale waxay ku daraan inuu rasuulka scw yiri:- iska daa abuu bakaroow maanta waa ciide”

وفي إحدى الرّوايات، أنّ أبا بكر همّ بزجر الجواري عن هذا الغناء.. فقال له الرّسول (ص) دعهم يا أبا بكر، حتى تعلم اليهود أن ديننا فسيح.

“Riwaayad kalana waxay ahayd:-in abuu bakar damcay inuu gabdhaha heesta ka reebo markaasna uu rasuulka ku yiri ska daa abuu bakaroow si yahuudda u ogaato inay diinteena waasac tahay oo heesaha ogoshahay”.

Wuxuu kale oo rasuulka scw yiri:-

–
وروي ابن ماجة عن ابن عباس قال: أنكحت عائشة ذات قرابة لها من الأنصار فجاء رسول الله فقال: “أهديتم الفتاة ؟” قالوا: نعم قال: “أرسلتم معها من يغني ؟” قالت: لا. فقال رسول الله -صلي الله عليه وسلم-: “إن الأنصار قوم فيهم غزل، فلو بعثتم معها من يقول: أتيناكم أتيناكم .. فحيانا وحياكم ؟!

“Caa,isha rc waxaa laga wariyay inay tiri mar ay ka waramaysay gabar ay guurinaysay oo gurigeeda dhigaal ahaan loo keenay,inuu raasuulka ku yiri iyada:-caashaay wax ma u hadiyayseen inanta?! Waxay tiri maya! Suu hadana yiri rasuulka scw:-ma u dirteen cid u heesta?! Say tiri maya! Suu yiri suubanaha:-Reerkan ansaar ah waa dad fanka aad u jecel ee maxaad ugu diri waydeen cid u heesta oo tiraahda waan idiin nimi oon idiinimi oo waan idin salaanay oo idina na salaanteen…”.

و عَنْ عَائِشَةَ ، أَنّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، قَالَ : ” مَا فَعَلَتْ فُلانَةُ ؟ ” ، لِيَتِيمَةٍ كَانَتْ عِنْدَهَا ، فَقُلْتُ : أَهْدَيْنَاهَا إِلَى زَوْجِهَا ، قَالَ : ” فَهَلْ بَعَثْتُمْ مَعَهَا بِجَارِيَةٍ تَضْرِبُ بِالدُّفِّ ، وَتُغَنِّي ؟ ” قَالَتْ : تَقُولُ مَاذَا ؟ قَالَ : ” تَقُولُ : أَتَيْنَاكُمْ ، أَتَيْنَاكُمْ فَحَيُّونَا ، نُحَيِّيكُمْ لَوْلا الذَّهَبُ الأَحْمَرُ مَا حَلَّتْ بِوَادِيكُمْ وَلَوْلا الْحَبَّةُ السَّمْرَاءُ مَا سَمِنَتْ عَذَارِيكُمْ “

Sidoo kale waxaa caa’isha laga wariyay:-
In caa’isha ay u guurinaysay gabar qaraabo la ah nin ansaar ah,rasuulka scw ayaa yiri:oo sideed yeesheen gabadhii caruusadda ahayd?!! Caasha waxay tiri:-ninkeedii baan u guri gaynay, suu rasuulka scw yiri: oo maad u dirtaan gabdho u heesa inanta oo durbaan utuma,kolaasay caasha tiri oo maxay oran?!! Rasuulka scw wuxuu yiri:- waxay oran:-waan idiin nimi oon idiin nimi oo waan idin salaanay oo idina na salaanteen…haduusan dahabka guduudan jirin waadigiina lama dageen,hadaysan xabadda heedda ahayn gabdhihiinu ma cayilnaadeen..”
.

– وفي حديث آخر عن السّائب بن يزيد أنّ امرأة جاءت الى رسول الله (ص) فقال: يا عائشة أتعرفين هذه؟ قلت لا، يا نبي الله قال: “قينة بن فلان تحبّين أن تغنيك؟ قالتْ نعم فَأَعْطَاها طبقا فغنَّتها. “فقال النبي صلى الله عليه وسلم: قد نفخ الشيطان في منخريها.
قال الهيثمي: رجاله رجال الصحيح.
وصححه الألباني والأرناؤوط.

Xadiis kalana wuxuu ahaa:-

“Saa’ib inbu yasiid ayaa laga wariyay inuu yiri:haweeney socoto ah ayaa rasuulka scw u soo gashay,isagoo guriga caa’isha jooga,markaasuu ku yiri:-caashaay ma garanaysaa haweentan?!markaasay caa’isha tiri maya nabigii alloow,rasuulka scw wuxuu yiri waa fanaanaddii ina hebel ahayd ee ma jeceshahay inay kuu heesto?!”caasha waxay tiri haa,dabadeed intuu suubanaha durbaan u dhiibay bay heestay”.ka dib ayuu rasuulka scw yiri:sheydaan ayaa labada sandul ka afuufay”

Nb:halkaa kalimada طبقاً laba micnaba culimada way ku fasireen oo kala ah saxan cunto ku jirto iyo durbaanka waxa shalaqleeya lagu xiray labadana way qaadi kartaa kalmadda.

sidoo arinta uu yiri suubanaha sheydaan baa sanqada ka afuufay laga fahmi maayo xaaraanimo waayo haday xaaraan tahay rasuulka kama codsadeen inay heesto,waxay kaloo culimada qaar ku fasireen in kasta oo heesaha aan xumaanta ka hadlin banaan yihiin hadana waxay noqon karaa waxyaalaha uu sheydaanka ka faa’iidaysto oo uu dadka ku illowsiin karo digriga alle ama dan muhiim ah

– وعن الإمام أحمد، فإنّه يروي في مسنده، عن عبدالله بن عمير أو عميرة، قال: “حدثني زوج ابنة أبي لهب، قال: دخل علينا رسول الله (ص) ، حين تزوجت ابنة أبي لهب، فقال: “هل من لهو؟”.

“Xadiis kale oo imaam axmed ku soo saaray musnadkiisa ayaa waxaa warinaya cabdullaahi ibnu cumayra oo yiri:
Waxaa ii sheekeeyay inankii guursaday gabadha abuu lahab dhalay oo wuxuuna igu yiri:maalintii arooska ayaa waxaa noo soo galay rasuulka scw wuxuuna yiri hees ma jirto miyaa”.

وعن الرُّبَيِّع بنت مُعَوّذ قالت: جاء رسول الله صلى الله عليه وسلم فدخل عليّ صبيحة بُني عليّ فجلس على فراشي كمجلسك مني، فجعلت جويريات يضربن بدف لهن، ويندبن من قتل من آبائي يوم بدر إلى أن قالت إحداهن: وفينا نبيٌّ يعلم ما في غد، فقال: “دعي هذا وقولي الذي كنت تقولين قبله”. وهذا حديث ورد في صحيح البخاري.

“Rubayca bintu mucawad rc waxaa laga wariyay inay tiri xadiis uu maqdasi ka warinayo:- waxaa ii soo galay rasuulka scw subixii aqal galkayga wuxuuna ku fariistay firaashkayga sidaas aad hadda iila fadhido oo kale,gabdho durbaano tumanaya ayaa noo yimi waxayna bilaabeen inay heesaan oo ay amaanaan aabayaashaydii lagu dilay dagaalkii badar,gabdhihii midood baa heestii ku soo dartay waxaa nala jooga nabi og waxa berri dhacaya,markaasuu rasuulka scw yiri saas ha oran ee heestaadii hore ku soco”

Marka inta badan hees la soo hadal qaado waxa ay culimadii hore soo xigan jireen reer madiina oo ay agtoodu fanku ka ahaa wax caadi ah oo aan lagaba hadlin.

Ibnu xazam mar uu arimahan ka hadlayay waxa uu yiri:-

وحسبنا أن أهل المدينة -علي ورعهم- والظاهرية- علي حرفيتهم وتمسكهم بظواهر النصوص -والصوفية- علي تشددهم وأخذهم بالعزائم دون الرخص- روي عنهم إباحة الغناء.

“Waxaa nagu filan reer madiina oo waracooda iyo xalaal miiradnimadooda la yaqaanay,iyo mad-habka daahiriyada oo sida ay xarfaha nusuusta ugu dhagan yihiin la yaqaanay iyo suufiyada oo lagu yaqaan inay waxyaabaha laysku adkeeyay kaliya qaataan kana tagaan waxyaalaha rukhsada ah,kuligoodna heesaha waxay agtooda ka ahaayeen wax banaan oo caadi ah”.

“وروي النسائي والحاكم وصححه عن عامر بن سعد قال:” دخلت علي قرظة بن كعب وأبي مسعود الأنصاري في عرس، وإذا جوار يغنين. فقلت: أي صاحبي رسول الله أهل بدر يفعل هذا عندكم ؟! فقالا: اجلس إن شئت فاستمع معنا، وإن شئت فاذهب، فإنه قد رخص لنا اللهو عند العرس”

“Xadiis ay nisaa’i iyo xaakim soo saareen oo saxiix ah ayaa waxaa lagu wariyay in caamir ibnu sacad uu u soo galay qurdata ibnu kacab iyo abii mascuud al ansaari oo aroos jooga,oo daawanaya gabdho heesaya, markaasuu caamir wuxuu yiri waxaan ku iri:- oo ma saan baa agtiina lagu samaynayaa idinkoo ah laba saxaabi oo asxaabtii rasuulka ee badar xaadiray ah,waxay yiraahdeen hadaad doonto nala soo fariiso oo heesaha nala dhagayso,hadaad doontana iska tag,anaga waa naloo baneeyay heesaha iyo baashaalka waqtiyada farxadaha aroosyada”

“وروي ابن حزم بسنده عن ابن سيرين: أن رجلاً قدم المدينة بجوار فأتي عبد الله بن جعفر فعرضهن عليه، فأمر جارية منهن فغنت، وابن عمر يسمع، فاشتراها ابن جعفر بعد مساومة، ثم جاء الرجل إلي ابن عمر فقال: يا أبا عبد الرحمن، غبنت بسبعمائة درهم ! فأتي ابن عمر إلي عبد الله بن جعفر فقال له: إنه غبن بسبعمائة درهم، فإما أن تعطيها إياه، وإما أن ترد عليه بيعه، فقال: بل نعطيه إياها”.

“Waxaa laga wariyay ibnu xazam oo sanadkiisa ku soo saaray xadiis uu ibnu siiriin ka wariyay oo ahaa in nin uu magaalada madiina la soo galay gabdho adoomo ah,waxaa u yimi cabdullahi ibnu jacfar wuuna u soo bandhigay,wuxuuna amray in gabdhihii mid ka mid ah ay heesto wayna heestay,iyada oo uu cabdullaahi inbu cumarna maqlayo,ibnu jacfar wuu iibsaday gabdhihii,gorgortan ka bacdi,

Kadib ninkii gabdhaha keenay wuxuu u yimid cabdullahi ibnu cumar wuxuuna ku yiri waxaan ku helay gabdhihii 700 oo dirham ee iila tag ibnu jacfar,ka dib cabdullaahi ibnu cumar wuxuu u yimi cabdullaahi ibnu jacfar oo uu ku yiri ninkan gabdhihii waxaa loo gaaray 700 oo dirhan ee ama ka siiso ama gabdhihiisa u celi,ka dib cabdullaahi ibnu jacfar wuxuu yiri celin maynee qiimaha uu sheegtay baan siinayaa”.

Aad bay ubadan yihiin nusuusta ku soo aroortay banaanaanshaha heesaha oo maaha wax darsi ama laba lagu soo koobi karo.

Dr yuusuf qardaawi waxa uu sheegay in nusuusta banaynaysa heesaha ay aad oga fara badan yihiin ogana cadcad yihiin kuwa mamnuucaya oo waxaa si xad dhaaf ah u badan nusuusta banaynaysa heesaha caadiga ah ee aan dambiga ku jirin.

Culimada qabta inay heesaha iyo muusikadaba xalaal yihiin waxay kaga jawaabaan nusuusta xarimaysa heesaha in ay gaar ku yihiin heesaha dambiga ah ee sida xun loo adeegsado ee aysan hees oo dhan xaaraam ahayn.

Matalan xadiiska ugu caansan waxa ay daliishadaan qolooyinka heesaha diida ayaa wuxuu yahay.

“قال رسول الله صلى الله عليه وسلم
ليكونن من أمتي أقوام ، يستحلون الحر والحرير ، والخمر والمعازف “

“Rasuul scw wuxuu yiri waxaa umadayda ka mid noqon doona qoom xalaashanaya farjiga dumarka,iyo xariirta iyo khamriga iyo muusikada”

Culimada heesaha baneeya waxay xadiiskan kaga jawaabeen inaan xarimadda loo jeedin hees oo dhan ee sida xadiiskaba ka muuqata loo jeedo heesaha dambiga la dhex galiyo ee laga qaado meelaha khamriga lagu cabbo iyo guryaha dhilaysiga.

Ibnu xazam waxa uu yiri:-xadiisku hees kali kuma ekaan ee wuxuu ka hadlay farjiga dumarka oo yiri qoom baa xalaashanaya,shaki kuma jiro in halkan loo jeedo qoom baa ku xalaashanaya si sharci daro ah oo sino ah,waayo farjigu marka guur lagu xalaashado waa xalaal loomana jeedo markan midka xalaasha ah,

Sidoo kale xadiisku wuxuu sheegay xaaraanimada xariirta oo uu si caam ah u sheegay tiiyoo la og yahay in xariirtu ay si caam ah xaaraam u ahayn ee hadda waxa loo jeedo uu yahay ragga oo kaliya waayo haweenku xariirta xaaraam kama aha,

Sidaa si la mid ah muusikada ama heesaha halkaan lagu sheegay inay xaaraam yihiin looma jeedo hees oo dhan iyo muusik oo dhan ee waxaa loo jeedaa kuwa dambiga la dhex galiyay ama lagu tumo meelaha xun ee khamriga lagu cabo ama lagu sinaysto.

Sidaa si la mid ah aayadda quraanka ah ee tilmaamaysa iibsashada sheekooyinka lahwiga ah si dadka looga lumiyo jidka alle looguna jees jeedo diinka alle oo ay culimada iyo asxaabta qaar ku fasireen in heesaha loo jeedo,waxay culimada banaysa heesaha kaga jawaabeen:-

 (وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيل اللهِ بغيرِ عِلْمٍ وِيتَّخِذَها هُزُوًا) 

“Dadka waxaa ka mid ah kuwo iibsanaya sheeko baraleey si ay dadka oga lumiyaan ilaahay jidkiisa iyagoo jaahiliin ah oo ka dhiganaya wax ay ku jees jeesaan…”

Waxay yiraahdeen aayada kuma cadda hees in loo jeedo waayo sheeko baraleey hees maaha,hadiise kuba qadar la qaato tafsiirka ibnu mascuud iyo qayrkii ee heesta ku fasiraya iyadana hees oo dhan ma noqon karto oo waxaa lagu gaaryeelayaa kuwa wata tilmaamaha aayadda sheegtay oo ah inay tahay heeso loola qasday in si ula kac ah diinta dadka looga lumiyo oo ay ereyadeeda ka mid yihiin wax diinta ku jeesjeesaya,

Waxaana aragtidan dambe ayidaya tafsiir kale oo ay ibnu cabaas iyo qayrkii aayada ku fasireen oo ah inuu jiray nin gaaladii qureysh ka mid ahaa oo intuu soo iibsaday sheekooyinkii ahlul kitaabka iyo faarisiyiinta dadka ku oran jiray muxamad iska daaya oo aniga ii imaada waayo waxaan idiin hayaa sheekooyinka iyo taariikhda uu idiinka sheekeeyo kuwo la mid ah ama ka fiican. 

Waxaa kale oo ay tilmaameen culimada heesaha muusika wata baneeya,Muusikada ama heesaha xadiiska lagu sheegay inay xaaraam yihiin looma jeedo hees oo dhan iyo muusik oo dhan ee waxaa loo jeedaa kuwa dambiga la dhex galiyay ama lagu tumo meelaha xun ee khamriga lagu cabo ama lagu sinaysto. 

Culimada aan kala qaadin heesaha iyo muusikada sida fiican loo adeegsado ee baneeya waxa oo dhan waxay ku doodaan in muusikada iyo durbaanku ay isku mid yihiin oo aalad kasta oo la tumo heesna lagu qaado aysan wax dhib ah lahayn oo ay la mid tahay durbaankii uun,waayo haddii awal durbaan la tumi jiray,muusikaduna waa uun durbaan la hormariyay.

Waxayna u daliishadaan in waqtigii saxaabada la keenay magaalada madiina aaladda cuudka loo yaqaan ama giitaarka oo aysan reer madiina dhibaato u arki jirin.

عن عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بُرَيْدَةَ قَال سَمِعْتُ بُرَيْدَةَ يَقُولُ خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي بَعْضِ مَغَازِيهِ فَلَمَّا انْصَرَفَ جَاءَتْ جَارِيَةٌ سَوْدَاءُ فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي كُنْتُ نَذَرْتُ إِنْ رَدَّكَ اللَّهُ سَالِمًا أَنْ أَضْرِبَ بَيْنَ يَدَيْكَ بِالدُّفِّ وَأَتَغَنَّى فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنْ كُنْتِ نَذَرْتِ فَاضْرِبِي وَإِلَّا فَلَا فَجَعَلَتْ تَضْرِبُ فَدَخَلَ أَبُو بَكْرٍ وَهِيَ تَضْرِبُ ثُمَّ دَخَلَ عَلِيٌّ وَهِيَ تَضْرِبُ ثُمَّ دَخَلَ عُثْمَانُ وَهِيَ تَضْرِبُ ثُمَّ دَخَلَ عُمَرُ فَأَلْقَتِ الدُّفَّ تَحْتَ اسْتِهَا ثُمَّ قَعَدَتْ عَلَيْهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّ الشَّيْطَانَ لَيَخَافُ مِنْكَ يَا عُمَرُ إِنِّي كُنْتُ جَالِسًا وَهِيَ تَضْرِبُ فَدَخَلَ أَبُو بَكْرٍ وَهِيَ تَضْرِبُ ثُمَّ دَخَلَ عَلِيٌّ وَهِيَ تَضْرِبُ ثُمَّ دَخَلَ عُثْمَانُ وَهِيَ تَضْرِبُ فَلَمَّا دَخَلْتَ أَنْتَ يَا عُمَرُ أَلْقَتِ الدُّفَّ ….

Cabdullaahi ibnu bureyda waxaa laga wariyay inuu yiri waxaan maqlay bureyda oo leh:-rasuulka scw ayaa wuxuu u baxay qaar duulaanadiisa ka mid ah kolkii uu ka soo noqday ayaa waxaa u timid gabar madoow oo waxay ku tiri rasuulkii aloow waxaan nadar ku galay in haddii ilaahay ku soo nabad celiyo aan hortaada durbaan ku tumo oon kuu heeso rasuulka scw wuxuu yiri:haddiiba aad nadar gashay garaac durbaanka haddii aadan nadar galina iska daa,inantii waxay bilowday inay durbaankii ku tunto rasuulka hortiisa…iyadoo tumaysa ayaa waxaa yimi abuu bakar,hadana cusmaan baa soo galay iyada oo tumaysa,hadana cali ayaa soo galay iyada oo tumaysa,hadana cumar baa soo galay iyada oo tumaysa,markay cumar aragtay ayay durbaan tumidii intay joojisay durbaankii ku fariisatay,markaasaa rasuulka scw yiri:wallee cumarow sheydaanku waa kaa baqayaa,waayo aniga oo fadhiya ayay tumaysay oo intii abubakar iyo cali iyo cusmaan midba mar imanayay way waday durbaan tumidda ee markay adiga ku aragtay ayay durbaankii xoortay”

Ibnu xazam iyo culimada kale ee la fikirka ah waxa ay ku fasireen xadiisku inuusan rasuulka ka wadin durbaan waa camal sheydaan waayo hadduu camal sheydaan yahay suubanaha iyo asxaabtiisa laguma hor tumeen,ee waxay yiraahdeen arinta sheydaan ka baqida cumar taa lama xariirto ee munaasabadaha uun baa kulmay.

Ama waxaa dhici karta in durbaanka iyo heesaha ka mid yihiin waxyaabaha iyaga oo banaan uu misana sheydaanku ka faa’iidaysan karo oo uu dadka kaga hor istaagi karo cibaadada iyo khayrka sida marar badanba dhacda.

“وحكي أبو الفضل بن طاهر في مؤلفه في السماع أنه لا خلاف بين أهل المدينة في إباحة العود”.

“Imaam abuu fadal ibnu daahir waxaa laga sheegay inuu ku yiri kitaabkiisa simaac:-wax khilaaf ah kama taagneyn reer madiina in uu gitaarku yahay wax banaan”.

“روي أن عبد الله بن جعفر رضي الله عنه كان لا يرى بالغناء بأساً، ويصوغ الألحان لجواريه ويسمعها منهن على أوتاره”.

“Waxaa laga wariyay cabdullaahi binu jacfar bin abii daalib rc in uusan isagu heesaha dhib u arki jirin oo uu isaga laxanka u samayn jiray gabdhaha u heesa oo uu ka dhagaysan jiray iyaga oo gitaaradiisa ku heesaya”

وقال إمام الحرمين في النهاية، وابن أبي الدنيا: (نقل الأثبات من المؤرخين: أن عبد الله بن الزبير كان له جوار عوادات، وأن ابن عمر دخل إليه وإلي جنبه عود، فقال: ما هذا يا صاحب رسول الله ؟! فناوله إياه، فتأمله ابن عمر فقال: هذا ميزان شامي ؟ قال ابن الزبير: يوزن به العقول !) .

” Wuxuu ku sheegay imuumul xaramayn kitaabkiisa alnihaaya sidoo kale ibnu abii dunyaana soo raray warar ay sugeen taariikh yahanada muslimiinta oo ahaa in cabdullaahi ibnu zubeyr uu lahaa gabdho gitaarka ku heesa,cabdullaahi ibnu cumar ayaa u soo galay iyada oo uu dhinaciisa yaalo gitaar,wuxuuna ku yiri oo muxuu yahay kana saaxibkii rasuulkoow!!’ Wuu usoo dhiibay markaasuu yiri bal qiyaas waxa uu yahay,ibnu cumar wuxuu yiri:-ma miisaan shaami ah baa?!! Markaasuu cabdullaahi ibnu zubeyr yiri:- waxaa lagu miisaamaa caqliga”.

Waxay culimo badan oo salaf iyo khalafba leh sheegaan in fanka iyo suugaanta iyo muusikada Iyo heesuhu yihiin waxyaalaha banaan ee aysan nafta bani aadamka ka maarmin sida aysan oga maarmin cuntada iyo biyaha iyo isqurxinta.

“قال ابو حامد الغزال الغزالي في الإحياء:
من لم يحركه السماع فهو ناقص مائل عن الاعتدال”
Abuu xaamud al qasaali waxaa uu ku sheegay kitaabkiisa ixyaa’u culuumu diin :-qofka aysan dhaqaajin heesaha waa naaqis ka leexsan abuurkii fidrada”

“وقالت عائشة: “لقد رأيت النبي يسترني بردائه، وأنا أنظر إلي الحبشة يلعبون في المسجد، حتي أكون أنا التي أسأمه “

“Caa’isha rc waxay tiri waxaan daawanayay xabashi qalama roganaysa oo warmo ku cayaaraya iyada oo uu nabigana i asturayo aniga,waxaan daawanayay ilaa aan ka daalo”

قال النبي -صلي الله عليه وسلم- لحنظلة -حين ظن نفسه قد نافق لمداعبته زوجه وولده وتغير حاله في بيته عن حاله مع رسول الله -صلي الله عليه وسلم-: “يا حنظلة، ساعة وساعة” رواه مسلم.

Rasuul scw waxa uu yiri markii uu xandala u yimi ee uu ku yiri munaafaq baan noday waayo markaan kula joogana waxaan dareemaa cabsi iyo cibaado kolkaan kaa tagana waxaan iska galaa inaan caruurta iyo haweenka iskala cayaaro oon la baashaalo.

Rasuulka scw wuxuu yiri xandaloow arintu waa saacadba saacad-yacni saacad cibaado iyo cabsi rabi ah iyo saacad cayaar iyo baashaal ah”

وقال علي بن أبي طالب: روحوا القلوب ساعة بعد ساعة، فإن القلوب إذا أكرهت عميت.

“Cali ibnu abuu daalib rc waxa uu oran jiray:- qalbiyada u raaxeeya saacadaha qaar waayo qalbiyada haddii la khasbo way indho beelaan”.

وقال ايضاً: إن القلوب تمل كما تمل الأبدان، فابتغوا لها طرائف الحكمة.

Wuxuu kale oo oran jiray qalbiyada way daalaan sida jirka kaleba u daalo ee u doonta xigmadaha iyo suugaanta”.

وقال أبو الدرداء: إني لأستجم نفسي بالشيء من اللهو ليكون أقوي لها علي الحق.

“Saxaabiga abuu dardaa wuxuu oran jiray aniga naftayda waxaan ku maaweeliyaa wax uun lahwi iyo baashaal ah si ay ugu xoogowdo xaqa”

Walaalayaal lama koobi karo nusuusta iyo aqwaasha salafka ee tilmaamaysa in fanku ka mid yahay waxyaalaha nolosha lagu qurxiyay ee u banaan aadanaha alle dunida ku khalqay haddii laga dhowro dambi iyo fasahaada.

Marka fanka banaan laga hadlayo looma jeedo fanka xun ee la dhex galiyay waxyaabaha fasahaadka ah een shareecada ku banaaneyn.

Sidoo kalana haddii fanka xun la diiday lagama qaadanayo in fan oo dhan uu xun yahay mamnuucna yahay.

Waayo waxaan soo aragnay rasuulka scw iyo asxaabtiisa oo hortooda lagu heesay,walibana ay gabdho ku heeseen,wax dhib ah oo ay u arkeena aan la arag.

Aniga aragti ahaan waxaa ila haboonayd in culimada fanka iyo heesaha oo dhan intay isku qaadeen wada xarimay inay ku haboonayd inay kala qaadaan fanka oo ay kiisa wacan dhiiri galiyaan midka liitana isku dayaan in ay diinta waa fajiyaan.

Wallaahu aclam waadna mahadsan tihiin.